Türkiye’de günlük hayatın tarihini yazan benzersiz tarihçi ReÅat Ekrem Koçu’nun yarım kalan Ä°stanbul Ansiklopedisi ile kiÅisel arÅivine aldıÄı gazete kupürleri, karikatürler, çizimler ve daha birçok vesika çevrimiçi eriÅime açıldı. Salt’ın, Kadir Has Ãniversitesi ile ortaklaÅa yürüttüÄü “ReÅad Ekrem Koçu ve Ä°stanbul Ansiklopedisi ArÅivi Projesi” kapsamında hazırlanan dijital arÅiv tarih meraklıları tarafından memnuniyetle karÅılandı. 40 binin üzerinde belgenin dökümünün yapıldıÄı arÅivde belgelerin görsellerine de yer veriliyor. Ä°stanbul Ansiklopedisi’nin bütün ciltleri ile diÄer belgeler arama motoru ile taranabiliyor. Koçu, bütün ömrünü harcadıÄı Ä°stanbul Ansiklopedisi’ni “G” harfinin yer aldıÄı 11. cildine kadar getirebilmiÅti. 1975 yılında hayata veda ettiÄinde, arkasında kendine özgü bir ansiklopedi ve yeni ciltler için topladıÄı binlerce vesika bıraktı.Â
GÃNLÃK HAYATIN TARÄ°HÄ°
Günlük hayattaki önemsiz, sıradan insanları; kimsenin dikkat etmediÄi küçük ayrıntıları birer ansiklopedisi maddesi haline getiren Koçu, ansiklopedi geleneÄine Türkiye’de yeni bir boyut getirdi. Ä°stanbul’da insanların günlük hayatını bugün de tehdit eden asayiÅ sorunlarının tarihini Koçu’nun ansiklopedisinden takip ettik. 19. yüzyıldan itibaren Ä°stanbul’un baÅına bela olan haydut çetelerini maddeler halinde yazan Koçu, zamanında nam salmıŠserserileri, hırsızları renkli kalemiyle adeta resmediyor.
GASPÃI YAHUDÄ° Ä°SAK
Koçu’nun erken dönem notlarında 1881-85 arasında Ä°stanbul’da gasp suçlarına imza atan “Yahudi Ä°sak” maddesi yer alıyor. Koçu, Ä°sak’ın eylemlerini Åöyle anlatıyor: “Galata’nın kötü delikanlılarından, Musevi asıllı idi; gece serserîlerinin soygunda yem yerine kullandıkları bir kopuk; bilhassa yabancı gemilerin tayfalarına musallat olurdu; onları Galata’da meyhâne meyhâne dolaÅtırır, iyice sarhoÅ ettikten sonra, sözde bir umumhâneye götürür, Galata’nın, Tophâne’nin ıssız ve karanlık sokaklarından birine sokar, orada kendilerini bekleyen kopuklar tarafından çevrilirler ve yanındaki gemiciler çırılçıplak denilecek Åekilde soyulurdu.“
BALATLI CÄ°NSÄ° SAPIK
Son günlerde Ä°stanbul’da artan cinsel saldırılar; ansiklopedinin suç tarihi ile ilgili maddeleri arasında da karÅımıza çıkıyor. Koçu, “Balatlı David” adlı sapık ve katilin hikayesini kendine özgü üslubuyla Åöyle anlatıyor: “1933 ile 1936 arasında Ä°stanbul gazetelerinin zâbıta sütunlarına adı sık sık geçmiÅ bir mûsevî deli ve cinsî sapık serserî ve kaatil; 1935 yılında Abdullah isminde taÅralı garip ve güzel bir genci öldürmüÅtür; ve vakâa, maktûlün cesedinin Tophânede bir mahzende bulunması üzerine gazeteler tarafından yayınlanmıÅtır. Kaatil David bu vakâadan bir sene kadar sonra akıl hastanesinde ölmüÅtür.“
GLAVANÄ° SOKAÄI CÄ°NÃYETÄ°
Koçu, bugün de suçla gündeme gelen BeyoÄlu’nda 1885’te gerçekleÅen bir cinayeti Åöyle anlatıyor: “1885 eylülünde Yani adında 15 yaÅında bir kundura boyacısı Rum çocuÄu, Galata’nın namlı serseri ve sabıkalılarından Bakkalköylü Seli Toma diye anılır bir Åeriri gece yarısı arkasından bıçaklayarak öldürmüÅtü. Toma, onun akÅamları BeyoÄlu’nda bir meyhânede garsonluk yaptıÄını bildiÄi için her gece musallat olmaya baÅlamıÅ. Yani bir bıçak alarak sokaÄa fırlamıÅ, Åerîri, Glavani SokaÄı’nda sırtından vurmuÅ. Vakâanın adlî safhası tesbit edilemedi.”
‘AYNASIZ’ NE DEMEK?
Koçu ansiklopedisinde; nereden türetildiÄi bir türlü bulunamayan “aynasız” ifadesi için de bir yaklaÅım getiriyor. Koçu polislere yakıÅtırılan bu ifade için Åunları yazıyor: “Ä°stanbul argosunda aksi, kötü, can sıkıcı durum, yer ve adam; misaller: Otobüste uzunca bir yolculukta oturduÄu yerde mütemadiyen zıplayan: â Amma aynasız yermiÅ be.. Ä°Å hayatında durgunluk yahut serserî gürûhunun sıkı baskı ve tâkip altında bulunduÄu sıralar için: â Ä°Åler aynasız!..”
[email protected]
Kaynak: Web Ãzel